بسم الله الرحمن الرحیم
در این پُست سعی داریم گویش های محلی شهرمون رو در اختیارتون قرار بدیم
متاسفانه خیلی از واژه ها و کلمات به فراموشی سپرده شده
از میان رفتن یک گویش محلی و یک زبان قومی، به تنهایی رنج آور و تأسف برانگیز است اما دردناک‌تر، آن که از میان رفتن یک زبان یا یک گویش، مساوی است با از بین رفتن یک تاریخ و فرهنگ شفاهی یک قوم و یک ملت، از بین رفتن داستان‌ها، ضرب‌المثل‌ها، خاطرات و… توجه به این مهم، توجه به لزوم حفظ و احیای زبان‌ها و گویش‌های محلی را صد چندان می‌سازد.
لهجه و گویش محلی بخشی از هویّت تاریخی ماست
| آغُل = لانه |
| آمُختَه = انس گرفته ,عادت کرده |
| اَخُوَه = خمیازه |
| اَزَقْ = برآمدگی |
| اَلَم شَنگَه = داد و بیداد کردن |
| اَیاس =مکانی که آفتاب خور نباشد,مکان سرد |
| اُستاق = میش بدون بره |
| اُفتید = افتاد |
| اُقذَر = اینقدر |
| اُو = آب |
| اِیُمْ = این هم |
| اِی وَر ،اُو وَر =اینطرف ،آن طرف |
| اَختِلاط = صحبت کردن |
| اُرْقْ = کپک |
| اَفتُوْ گِردِش = آفتاب گردان |
| اَفتُوْوَه = آفتابه |
| اَلّیزْ = لگد زدن اسب یا الاغ |
| اوبَر = آن طرف ,اونور |
| اوْشْبولَک = صدایی از خود در آوردن برای اینکه بقیه اونو پیدا کنند |
| بِیْ دَم = هوای برفی و سرد |
| باد بخوریم = تاب بازی کنیم |
| بادوک = کسی که به خودش مینازد |
| بالْ خَنَه = طبقه دوم خانه های قدیمی |
| بانکَهْ = دبّه |
| بِتیْکَّنْ = تکان بده |
| بَد دوْل ,بد تروز = بد ترکیب , زشت |
| بِرَتْ = برای تو |
| بَرِتْ کن = تنت کن ,بپوش |
| بِرِقَّسْ = برق زدن |
| بُرُّوْفْ بُرُّوْفْ = عجله کردن یک عده برای انجام کاری |
| بَریشْ = بارش باران |
| بُقْ = لپ |
| بُکُتَّن = بزن |
| بَلیشت ,بالیشت = بالِشت |
| بَمْبُلْ = اِنقلت , بهانه |
| بُوْ = باخت |
| بُوجُول = چیزی گرد و کوچک |
| بوناک = چیزی که بو میدهد |
| بووچ = لُپ |
| به خیز رو , خیز کن = عجله کن ,زودتر برو |
| به دَر رو = بیا بیرون |
| بی رَد =گم ،ناپیدا |
| بیا تَه = بیا پایین |
| بیا رَدوم = بیا دنبالم |
| بِیْتَر = بهتر |
| بیجّی = فرار کن |
| بِیْداق = چهار نعل رفتن الاغ |
| بیرینج = برنج |
| بیسکیبیت = بیسکوییت |
| پَخُون = ناخن کشیدن |
| پَخمَه = آدم کم عقل و گیج |
| پُودَه = خراب یا به اصطلاح میگن طرف پوده کرده یعنی ترش کرده |
| پُورچَنَه =فضول |
| پُوفلَه = تاول |
| پِلَشْتْ = کثیف ،نامرتب |
| پاسوک ,پاس زدن = خانه این و اون رفتن |
| پاش ,پاش داد = ریختن چیزی رو زمین ,ریخت |
| پال پالک = گشتن |
| پَتْ = موهای به ریخته |
| پُتَّکْ پُتَّک = کم کم |
| پُتُوْرو = در سایه آفتاب نشستن،یک جا نشستن |
| پُرْتُوْ = ول کردن یا انداختن چیزی |
| پُرْتُو دِه = ولش کن |
| پَرواز = تخته |
| پِکَرْ = غمگین |
| پِلَخْ ,لَق = تخم مرغی که خراب شده باشد |
| پلخمون = تیر و کمانی را گویند که با کش، پلاستیک و جیر سنگ پرتاب میکند |
| پُورْچَنِگی نکن = فضولی نکن |
| پُورْمُوچُوک = مچاله |
| پُورموچوکَه = مچاله شده |
| پُوْشْتِ بُومبْ = پشت بام |
| پُوْکَّکْ = پرش ,پریدن |
| پیرزال = پیر زن |
| پیشینگْ = ریختن آب |
| پِیْنُمْ ,پِیْنومِکی = پنهان ,پنهانی |
| پَیَهْ ,اَتیش برق = رعد و برق |
| پیَلَهْ = پیاله |
| تُوْ = پیچاندن ،تب داشتن |
| تُوْرُو = صورت |
| تُورُوش = ترش |
| تُوشْلَه = تیله |
| تِبَنَهْ = سوزن بزرگ |
| تِلِپْ = خودتو به زور جایی جا کردن |
| تِیْ = داخل ،مثلا میگیم قاشقم افتید تی قابلمه |
| تَه رُوْ = پیاده شو |
| تِرْسُنُوک = ترسو |
| تِرْقَزْ , قَرَهْ = پرت کردن,انداختن |
| تِزَر , گاش = محل نگه داری دام ها |
| تَسمَه = کمربند |
| تَقْچَهْ = مرغ یک ساله |
| تمُبُون , تومُّون = شلوار |
| تُنُوک = جدا از هم |
| توشْک = گوساله ماده |
| تولَه = ریزه میزه |
| تولِکَه ,هولْکَه = هل دادن |
| تیار کن = تعمیر کن ,درستش کن |
| تیْارَه = درسته |
| جَلَه = تگرگ |
| جُویَه = جوب آب |
| جِمَل = دوقلو |
| جَر مکشی = کل کل میکنی |
| جُرَّه = کم سن و سال |
| جِغَل = جر زدن |
| جِغَل دُوْوی نکن = جر نزن |
| جِغَل دُوْ = کسی که همیشه جر زنی میکند |
| جِلِقْدَه ,جِلِت = جلیقه,ژاکت بدون آستین |
| جول جول = تکان خوردن |
| جولَّسْ = تکان خوردن |
| جولّی = چیز کوچک و ریز |
| جیشْت = زشت و بد ترکیب |
| چَرقَد = چارقد ،روسری |
| چُخْت = سقف اتاق |
| چُرْ = دزدین |
| چُرنَه = لوله خروجی قوری |
| چُوری = النگو |
| چُولِه غِزَک = مترسک |
| چِغَل = زبر ، ضخیم |
| چاخُو = چاه کن |
| چراغ ره بوکوش = لامپ رو خاموش کن |
| چُزْ قَر ؟ = چقدر ؟ |
| چِشُم خیرَه = لجباز |
| چِلچراغ = لوستر |
| چَمْ = قلق |
| چِمدَنم = نمیدانم |
| چوری = النگو |
| چیکمه = چکمه |
| چیلیک = پیت ,ظرفی که با آن در بخاری نفت میریختند |
| چینگ = نوک ،منقار |
| چینگال = چنگال |
| چینگته ببند = دهانت را ببند |
| حُوْلی = حیاط |
| حَمُّمْ = حمام |
| خَکیستَر = خاکستر |
| خَنَه = خانه |
| خُلُووَک =نوعی آش محلی |
| خُل مِدَنگ = آدم کم عقل |
| خُوْ = خواب |
| خُوردی ،خُورْدو = کوچک |
| خُونوک = هوای سرد ،کنایه از آدم بی نمک |
| خِدَت = با تو |
| خِدَتا = با شما |
| خِدَش = با او |
| خِدَشا = با آنها |
| خِدِی =همراه ،با هم |
| خاب = خب ,باشه |
| خُوم = خام |
| خیشْت = خشت ،آجر |
| خیره = نترس |
| خیزَه = کشوی میز |
| خیلتن = نوعی کیف پول از جنس پارچه که به گردن میانداختند |
| دُوْری = بشقاب |
| دِ کوجِه مِری = به کجا می روی |
| دِرچَه = پنجره |
| دِلَنْگون = آویزان |
| دُخُوْ رو = بخواب |
| در گریفت = آتش گرفت |
| دِرْچَه = پنجره |
| دُرُّوْ = زود |
| دِسْ خُوْ = علف زن دستی |
| دِسْکَلَه , علف درو = داس |
| دَقَه = دقیقه |
| دِگور ری تو = خاک تو سرت |
| دَنَه = دانه ، تخمه |
| دُوْ = فحش ,فحش دادن |
| دورکِشا = خیز برداشتن |
| دول = سطل |
| دولَّخ = گرد و خاک |
| دوْلَه = زوزه گرگ یا شغال |
| دیفال = دیوار |
| دیکُن = دکان ,مغازه |
| دیمبال , دیمبال اُفتید = عقب , عقب افتاد |
| رارِندَه = راننده |
| روْزِه خَنی = مجلس روزه |
| روغن زرد = روغن حیوانی |
| رِیْ کُن = بفرست |
| ریجَه = طناب |
| زُلفی = گیره در |
| زُمُخت = نوعی مزه بد |
| زِرْچُوْوَه = زرد چوبه |
| زِکَنْ = زور زدن |
| زِلَّهْ = خسته |
| زِوَلَه = چونه خمیر |
| زینْگیچَه = ارنج دست |
| سَر کُن = مداد تراش |
| سُلاخ ،قال = سوراخ |
| سِبیسک = یونجِه |
| سِلَّه = سبد |
| سارُقْ = پارچه ای که ظروف غذا را در آن میپیچند |
| سِرْ وِ رَد = دنبال کردن |
| سَرپایی = دمپایی |
| سِرْخَنَه = سوراخ سقف خانه های قدیمی |
| سَرْقْ = گیج |
| سَقِج ,سَقیچ = آدامس |
| سُمارُق = قارچ |
| سوسِه لینگ = لاغر و قد کوتاه ,نام نوعی پرنده |
| شِر شِرَه = کاغذ کشی |
| شِرْنی = شیرینی |
| شَخْلَه = سریع ,زود |
| شَرْشَری = آبشار |
| شُل تمُّون = آدم بی دست و پا |
| شوخَنی = شب خوانی ، مناجات |
| شور بده = هم بزن |
| شوشْتُم = شستم |
| ضِلَرْ = ضرر |
| طاس = کاسه ،کَچَل |
| عافی = کسی که تند تند غذا میخورد |
| عَقِبِکا = دنده عقب رفتن |
| عُقْچَه = سکسکه |
| غُطَّه = آب تنی |
| فِرفِروک = فرفره |
| فرناق = سوراخ بینی |
| قَبِرْقَه = دنده های پهلوی بدن انسان |
| قُچّاق = پرزور ،پر قدرت ،با قدرت |
| قُرِّ دُبَّه = بالا و پایینی |
| قُوَّه = باطری |
| قِلَه = ده ،روستا |
| قِلِفت = قابلمه |
| قارقارک = چیزی که صدای گوش خراش بدهد |
| قاقْ = خشک |
| قال قالک = اینو و اونور رو گشتن ,دنبال چیزی بودن |
| قُچّاق = قوی و پر زور |
| قُچّاق بور = قاچاقچی مواد مخدر |
| قُشاد = پهن اسب یا الاغ |
| قِقْ ,قُورو = داد ,داد زدن |
| قَلب = کوههایی که شیب تند داشته باشند |
| قُلُمْبَه = درشت,تیکه انداختن |
| قیسی = توت خشک شده |
| قیْماغ = سرشیر |
| قَیُوم = قایم |
| کَقْ = میوه نارس |
| کُخ کِلخ = حشره ها |
| کُدو = کدام |
| کُوتَنَه = تپه کردن خاک |
| کُوجِه = کجا |
| کُوْشْ = کفش |
| کُولون = بزرگ |
| کُوْنَه =کهنه، پارچه کهنه |
| کِتَل ,پالن = چیزی که روی خر می اندازند |
| کِرَت = دفعه |
| کِشتِه = میوه خشک |
| کِلَپچ ،پُوز,چِنَق = چانه |
| کِلَف زِدن = گاز زدن |
| کِلَوَنگ = الاف بودن،منتظر بودن،گذراندن |
| کِلَّه کِرد = به سوی جایی رفتن |
| کِلیک = انگشت |
| کِیْسْ = کیک ،شیرینی |
| کال = محل عبور آب |
| کَسَه = کاسه |
| کَل , تاس = کچل |
| کَلِه کَلَه = بالا و پایین قیچی زدن |
| کوت = جمع کردن چیزی در یکجا |
| کوکا = نوشابه |
| کُوْکُوْ = پارس کردن سگ |
| کونگور = غمگین |
| کیسَن = جیب |
| کیلی = کلید |
| گَرِّدَه = لاستیک موتور یا دوچرخه |
| گُردَه ،گوردوک= کلیه |
| گُلُمبِتی = تپه مانند ،بلندی |
| گِرنِخ = نوعی فحش |
| گاشْ = طویله |
| گپ نزن = حرف نزن |
| گَرْگ = حیوانی که موهای بدنش ریخته باشه |
| گُل گُلُوْ = گل محمدی |
| گُم بِزی = سقف خانه های قدیمی که قوس دار بود |
| گوش ماهی = صدف |
| گوشنَه = گرسنه , خسیس |
| گیلّی = هندوانه کوچک |
| لَتَّه = پارچه کهنه |
| لُکَّه = مچاله ,روی هم ریختن چیزی |
| لُمبَه = کلفت |
| لوش = لجن |
| لاجون =ضعیف |
| لَپَّر = سنگ یا چیزی به اندازه کف دست که تخت و صاف باشد |
| لَخ کُوْش = لنگه کفش |
| لَقْ = لخت |
| لُمْبید = فروریخت،خراب شد |
| لِمَشْتْ = کثیف |
| لُوْ = لب |
| لوده = فحاش |
| لیزِنْدونوک = سرسره ,لیز |
| لیسان = نیسان |
| مَقبول = خوشگل |
| مُس مُس = معطل کردن |
| مُستُراب = مستراح ،دستشویی |
| مُلّاق = پشتک |
| مال = حیوان اهلی ( گاو یا گوسفند) |
| مِپِلِکید = این اطراف میگشت |
| مِخِری = برام میخریش ؟ |
| مِخَه = میخواهد |
| مِسْکَه = کره |
| مُشقُل زُمبَه = مشغول الذمه , مدیون |
| مِلِخَّنیم = میگذرونیم |
| مُلُمْبُنْد = دلپی مى خورد |
| مُوْ =من |
| میْدُوْن = بیرون |
| نِزمْ = مه |
| نِمَیوم = نمی خوام |
| ناخوش = بیمار،مریض |
| ناسوس = تلمبه دوچرخه |
| ناشُور = کثیف |
| نَلینْ = دوشک |
| نُماشُمْ = دم عصر |
| نُوْدوشور = ناودون |
| نیَه = نیست |
| وِرچُپه = برعکس |
| وِرلیگ = ایستاده |
| یَلَه دِه=ول کن |
| واز = باز ، دوباره |
| واز رفت = باز شد |
| وَرپا ,ورپاکا = ایستاده |
| وَرجی وَرجی = بالا و پایین پریدن |
| چُپَّه = برعکس |
| وَخیز ,وَخِز, وخَِه = پاشو |
| وَردیشْت = برداشت |
| وِرْقِیْز = عصبانی |
| وَرمِخِزوم = پا میشم |
| هَپّیشُوْ = عطسه کردن |
| هَمو جور =همینطور |
| هیشْتُوْیی = حالت چطوره |
| هم زُلف = باجناق |
| هُوْلِکی = دستپاچه شدن |
| هَوَنگ = هاونگ |
| هیشتُوْ ؟ = چطوری ،چجوری |
| هینگو = |
| یَخَن = یقه |
| یَرِه گَه = علامت اشاره به شخص سوم شخص مفرد (او) |
نسبتهای فامیلی
| آقْ مُلّا = شوهر خواهر |
| آقْْ میرزا = شوهر خواهر ،شوهر خاله |
| بَجَهْ = باجناق |
| بابو = پدر بزرگ |
| بُرار , بِرار = برادر |
| بی بی= مادر بزرگ |
| پیَرْ = پدر |
| خَلَه = خاله |
| خُسُر = پدر زن ,پدر شوهر |
| خُشْ = مادر زن ,مادر شوهر |
| خوهر = خواهر |
| مَدَرْ = مادر |
| نِواسه ،نِوَسَه = نوه |
| وُسنی = زن شوهر , هوو |
| یِیْری = جاری |
نام ها
| اِبرام ,اِبرِیْم= ابراهیم |
| اِسْمال,اِسْمِیْل = اسماعیل |
| غُلْمِسِیْن = غلام حسین |
| مَنْدِسِیْن = محمد حسین |
| مَنْدَلی = محمد علی |
| مِیْ دی , مِهْتی = مهدی |
| اِیْ سُوف = یوسف |
| مُشْتُبا = مجتبی |
| یاقوب = یعقوب |
حیوانات
| بُزُنقَرَه =خارپشت |
| بُزغَلَه مار = بزمجّه |
| بُقْلَمو = بوقلمون |
| جِغنَه = شاهین ،باز |
| جَلْ = نوعی پرنده |
| چُغوک = گنجشک |
| چرخ ریسو = پرستو |
| خارانو = جوجه تیغی |
| دَل سگ = سگ ماده |
| شتر زِنَک = نوعی رتیل |
| شو پِرَک ،شَپّوروک = شب پره |
| شوبوش = شپش |
| غورْبَغَّه = قورباغه |
| کُخ = کرم |
| کُنقُض = سوسک |
| کُوْک = کبک |
| کِشَف = لاک پشت |
| کِلپَسَه = مارمولک |
| کِیْک =کک |
| کفتر = کبوتر |
| کِلَوُوْ = نوعی موش |
| کوچوک =توله سگ |
| گُوْ = گاو |
| گوش خِزَک = هزار پا |
| لَق لَق دُمْبَک = نوزاد غورباقه |
| مَچْ خر ,ماچّه = خر ماده |
| مَروْچَه = مورچه |
| موسی کو تِقی = فاخته |
میوه ها و سبزیجات
| اَخکوک = بادام یا زرد آلو نارس |
| جُوْز = گردو |
| خیال = خیار |
| سُوْزی = سبزی |
| سیبچْه = خربزه یا خیار نارس |
| کودو = کدو |
| گُرْجَه = گوچه فرنگی |
| هَندِوَنَه = هندوانه |
رنگ ها
| خَکیسْتِری = خاکستری |
| سُوْز = سبز |
| قیرمیز = قرمز |
اصطلاحات
| بُوچّاشِه پُر باد کِرده = اَخم هاش رو کرده تو هم ،ناراحت شده |
| بادوکی نکن = به خودت نناز |
| بَمْبُلْ بَزی نکن = نپیچون , بهانه نیار |
| تیاری ؟ = خوبی ؟ , بهتری ؟ |
| دُوْلِشِه نیار = خودتو به اون راه نزن |
| کِلَوَنگِتوم = به یادت هستم ,تو فکرتم |
| مِخَری ؟ = تنت میخاره ؟ |
| نِزمام تَه نِشَست = حالم گرفته شد |
| وَخِه یَرَه = دروغ نگو |
| هِیْ کِلَّتِه بِگِرْدُمْ = دمت گرم ,ایول |
یه حرف به خصوص داریم که تویه دنیا تکه = خَ , خَ خودش به تنهایی معنی خاصی نمیده ولی اگر با کلمه ی دیگری ترکیب بشه یک دنیا مفهوم پشتش هست
مثلا : خَ تَنیست = خواهد توانست – این یک کنایه است به یه نفر که نمیتونه کاری رو انجام بده ولی میخواد انجامش بده و به کنایه گفته میشه که خَ تَنیست ,در اصل اینجا منظور اینه که نمیتونه اون کار رو انجام بده !
اگر شما هم واژه ها ،کلمات یا اصطلاحاتی رو به ذهنتون میرسه در قسمت نظرات این مطلب برای ما ارسال کنید .
بیشتر لغات فقط خاص منطقه فرهادگرد میباشد .
این مطلب هر چند وقت یکبار بروزرسانی میشود .
گرد آورنده : امیر توکّلی
وب سایت شهر تاریخی و شهید پرور فرهادگرد
farhadjerd.ir
Happy
۰ %
Sad
۰ %
Excited
۰ %
Sleepy
۰ %
Angry
۰ %
Surprise
۰ %